BORNOVALI HOMEROS
HOMEROS KİMDİRYıllarca Troia Antik Kenti'nin Kazı Başkanlığını yapan Dünyaca ünlü Arkeolog Manfred Osman Korfmann'ın Joachim Latacz'ın"Homeros, Batı'nın İlk Ozanı" adlı kitabının çevirisi için yazdığı önsözün giriş bölümü Homeros'un kim olduğunu anlatan en güzel yazılardan biridir:
"Büyük ozan Homeros Avrupa Edebiyatı’nın kurucusudur. Onun iki dev eseri “İlyada” (yaklaşık 16.000 dize) ve “Odysseia” (12.000 dizeden fazla), Yunanlıların yaklaşık 400 yıl yazısız yaşayıp, M.Ö. 9. yüzyılda Fenike alfabesini alarak kendi ellerindeki mevcut şekillerle oluşturdukları ve günümüzde Latinceleştirilerek en çok kullanılan yazı biçimi ile Yunanca oluşturulmuş ilk edebi eserlerdir. Her iki eser de M.Ö. 8. yüzyılın ikinci yarısında Anadolu’da (Anadolu kelimesi Yunanca Anatolé kelimesinden türemiştir ve “doğuş” (güneşin doğuşu) anlamına gelmektedir) oluşturulmuşlardır. Bu eserlerin yaratıcısı Homeros, o dönemlerde genelde halkı Yunan olan Smyrna (bugünkü İzmir) ya da çevresinde yaşamıştır. Kuzeyde Phokaia (Foça) ile güneyde Miletos arasında kalan sahil şeridi (antik ismi ile “İonya”) Avrupa Kültürü’nün beşiğini oluşturmaktadır. Hatta Miletos’un o dönemde -Atina’dan yaklaşık 100 yıl önce- Avrupa’nın en önemli kültür şehri olduğunu söylemekte hiçbir sakınca yoktur. Çünkü Anadolu İonyasında Avrupa Edebiyatı’nın ilk eserlerinin yanı sıra Avrupa biliminin ve felsefesinin de ilk temelleri atılmıştır. İonya, Avrupa düşüncesinin doğuşu ile bağlantılı rasyonalizm (akılcılık) prensibinin de oluşum bölgesidir. Homeros tüm bu gelişmelerin ‘babası’dır. Kolophonlu (Selçuk yakınlarında) filozof Xenophanes, Homeros’un ölümünden yaklaşık 200 yıl sonra cümlesine şöyle başlar: “Başlangıçtan itibaren herkes Homeros’u öğrendiği için…”. Gerçekten de Homeros’un eserleri Yunanlılar’ın alfabe kitabını oluşturmaktaydı. Dönemin okullarından çocuklar bu eserlerden okuma yazma ve toplum değerlerini öğreniyorlardı. Kültürlü Yunanlar -daha sonra da Romalılar- “ İlyada” ve “Odysseia”dan uzun pasajları ezbere biliyorlardı. Homeros’tan alıntılar önemli toplantı ve eğlenceleri süslemekteydi. Homeros’tan herhangi bir şekilde etkilenmeyen Yunanlı ya da Romalı şair yok gibidir. Bu gelişme Roma İmparatorluğu’ndan sonra oluşan yeni Avrupa devletlerinde de devam etmiştir.
................
Günümüzde hâlâ yüzlerce lisede Homeros, öğretmenler tarafından orijinal metinlerden Eski Yunanca okutulmaktadır ve ayrıca Batı Dünyası’nda, üniversitelerde Yunan ve Latin Filolojisi bölümlerinde vazgeçilmez bir öğretim ve araştırma parçasıdır. Avrupa’da ve Amerika’daki şiirler, güzel sanatlar, tiyatrolar, müzeler, resim galerileri Homeros ve Antik Dönemdeki etkileri olmadan düşünülemez."
..................
Manfred Osman Korfmann
................
Günümüzde hâlâ yüzlerce lisede Homeros, öğretmenler tarafından orijinal metinlerden Eski Yunanca okutulmaktadır ve ayrıca Batı Dünyası’nda, üniversitelerde Yunan ve Latin Filolojisi bölümlerinde vazgeçilmez bir öğretim ve araştırma parçasıdır. Avrupa’da ve Amerika’daki şiirler, güzel sanatlar, tiyatrolar, müzeler, resim galerileri Homeros ve Antik Dönemdeki etkileri olmadan düşünülemez."
..................
Manfred Osman Korfmann
BORNOVALI HOMEROS
Homeros, günümüze kadar ulaşan efsanevi yapıtları İlyada ve Odysseia ile tarihin ilk ve en önemli şairidir. Homeros, destanlarını bir Anadolu lehçesi olan İyonca-Aiolca karışımı bir lehçe ile söylemiştir. İzmir, İyonya ile Aiolya'nın ortak sınırına en yakın kentlerden biridir. Bu sözlü şiirler daha sonra yazıya geçirilmiştir.
Homeros'un yaşadığı dönemdeki ismi 'Melesigenes', yani 'Nehir Tanrısı Meles'in Çocuğu' dur. Meles İzmir'deki bir akarsuyun adıdır.
Homeros'un yaşadığı dönemdeki ismi 'Melesigenes', yani 'Nehir Tanrısı Meles'in Çocuğu' dur. Meles İzmir'deki bir akarsuyun adıdır.
Homeros'un İzmir'de yaşadığı yer konusunda günümüzde muhtelif tartışmalar olsa da Bornova'daki Homeros Vadisi Rekreasyon alanı içindeki Homeros Mağaraları olarak bilinen dört küçük mağara tarih boyunca Avrupalı pek çok gezgin, edebiyatçı, tarihçi, bilim adamı ve siyasetçinin bizzat gelip gördüğü bir ziyaretgah durumundaydı.
BORNOVA'DAKİ HOMEROS MAĞARALARINI KİMLER ZİYARET ETTİ?
Kendi hatıratlarından ya da konuk oldukları Levanten ailelerin nesilden nesile anlatımlarından edindiğimiz bilgilere göre dönemin pek çok Avrupalı ünlü isminin yolu Bornova'daki Homeros Mağaralarından geçti. Lord Byron, Fransız Diplomat Joseph Michel Tancoigne, Madame Bovary'nin yazarı Gustave Flaubert, Alphonse de L'amartine, Pierre Loti, Yunanistan Kralı Otto, Kont Joseph d'Estourmel, Marquis de Laborde, 1783 yılında İlyada Destanı'nı yayınlayan Jean Baptiste Gaspard d'Ansse de Villoison, Vikont de Marcellus, Gezgin Otto Friedrichs von Richter bunlardan sadece birkaçı.
Vikont de Marcellus Homeros Mağaraları ile ilgili notlarında bu mağaralardan dini bir ziyaretgah gibi sözetmiş ve burası hakkındaki düşüncelerini “Özellikle, Homeros mağaralarını ve Meles’in akışını görmek istedim. Bu kutsal yolculuğu, tanrısal ozana karşı duyduğum dindarca hayranlığa borçluyum. Sakız’da (Scio) onun yaşadığı yerleri görmüştüm; İos adasında, mezarının bulunduğu kayayı görmüştüm; geriye, beşiği olduğu söylenen yeri tanımak kalıyordu...” şeklinde kaleme almıştır.
Gezgin Otto Friedrichs von Richter de notlarında Bornova yolculuğunu ve Homeros Mağaralarını "20 Temmuz 1815 sabahı kayıkla Bornova İskelesi'ne gittim. İki eşek ve bir rehber kiralayarak,kısmen zeytinlik, kısmen çalılık ve arada sırada da iğne yapraklı ağaçların bulunduğu noktada insan eliyle açılması mümkün olmayan dört küçük dehliz vardı, bu dehlizlere Homer Dehlizleri deniyor.En tepede bir mezar oyulmuştu." şeklinde tasvir etmiştir.
Bornova'ya gelen gezginlerin bir kısmı bu mağaraları ziyaret etmekle yetinmemiş, aynı zamanda bu mağaraların resmini de yapmıştır. Kont Joseph d'Estourmel 1838 yılında, Arkeolog Marquis de Laborde da 1848 yılında Bornova'ya gelip bu mağaraları resmeden gezginlerden ikisidir. Estourmel'in yaptığı resim Atina'da Alexander Onasis Vakfı kütüphanesinde, Laborde'un yaptığı resim de yine Atina'daki Amerikan Okulu'nun kütüphanesinde yer almaktadır.
Bornova'daki Homeros Mağaraları Avrupa'da yayımlanan çok sayıda dergi, gazete ve kitapta da bahis konusu olmuştur. Bunlardan sadece bir tanesi olan Mart 1852 tarihli Fransız Magasin Pittoresque Dergisi o dönemde Bornova'da var olan ulu bir ağaçtan bahsederken, Bornova hakkında "Homeros'un İlyada Destanını yazdığı söylenen yer" olarak söz ediyor.
Bu tespitlerden de anlaşılıyor ki, Bornova Homeros Mağaraları tarih boyunca batı dünyası tarafından Homeros'un yaşadığı ve İlyada ve Odysseus destanlarını derlediği yer olarak kabul görmüş ve adeta bir ziyaretgah gibi ziyaret edilmiştir.
Resim 1 - Magasin Pittoresque Dergisi'nin Mart 1852 sayısında yer alan bu gravürde, Bornova'da bulunan bir efsanevi ağaçtan bahsederken, resmin altında Bornova'nın Homeros'un İlyada ve Odysseus Destanlarını derlediği söylenen yer olduğundan söz ediliyor.
Resim 2 - 1838 yılında Bornova'ya gelen gezgin ve yazar Joseph d'Estourmel, Bornova'daki Homeros mağaralarını ziyaret ederek bu karakalem çalışmayı yapmıştır.
http://tr.travelogues.gr/item.php?view=39979
http://tr.travelogues.gr/item.php?view=39979
Arkeolog Joseph Leon Emmanuel Laborde 1848 yılında Bornova'ya gelerek bu gravür çalışmasını yapmıştır.
http://eng.travelogues.gr/item.php?view=54551
http://eng.travelogues.gr/item.php?view=54551
